Jak praca za granicą wpływa na emeryturę w Polsce?
Coraz więcej Polaków decyduje się na czasową lub stałą emigrację zarobkową. Powstaje wtedy naturalne pytanie: co z emeryturą? Czy lata przepracowane za granicą przepadną, czy też zostaną uwzględnione przy wyliczaniu emerytury w Polsce? W tym artykule wyjaśnimy, jakie są zasady dotyczące łączenia okresów pracy w różnych krajach oraz jak uzyskać optymalną emeryturę po powrocie do Polski.
Podstawowe zasady emerytalne w Unii Europejskiej
Unia Europejska wprowadziła zasady koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, które mają chronić prawa do świadczeń emerytalnych osób przemieszczających się w obrębie UE. Podstawowe zasady to:
- Zasada sumowania okresów ubezpieczenia - okresy ubezpieczenia w różnych krajach UE są sumowane w celu nabycia prawa do świadczeń.
- Zasada zachowania praw nabytych - świadczenia emerytalne nabyte w jednym kraju UE muszą być wypłacane, nawet jeśli osoba uprawniona mieszka w innym kraju UE.
- Zasada równego traktowania - osoby, które mieszkają w danym kraju UE, mają takie same prawa i obowiązki jak obywatele tego kraju.
- Zasada proporcjonalności - każdy kraj UE wypłaca część emerytury proporcjonalnie do okresów ubezpieczenia w tym kraju.
Te zasady są regulowane przez Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 oraz Rozporządzenie Wykonawcze (WE) nr 987/2009.
Emerytura dla osób pracujących w krajach UE/EOG i Szwajcarii
Jeśli pracowałeś w Polsce oraz w innych krajach Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Islandia, Liechtenstein, Norwegia) lub w Szwajcarii, obowiązują Cię przepisy unijne. Oznacza to, że:
- Każdy kraj, w którym byłeś ubezpieczony przez co najmniej rok (lub tyle, ile wymaga ustawodawstwo danego kraju), wypłaci Ci emeryturę, gdy osiągniesz wiek emerytalny obowiązujący w tym kraju.
- Każde państwo obliczy wysokość emerytury zgodnie ze swoimi przepisami, uwzględniając lata pracy i składki opłacone w tym kraju.
- W przypadku, gdy okres ubezpieczenia w danym kraju jest zbyt krótki, aby nabyć prawo do emerytury, zostanie on uwzględniony przy obliczaniu świadczenia w innym kraju.
- Otrzymasz tyle emerytur, w ilu krajach byłeś ubezpieczony, pod warunkiem spełnienia warunków wymaganych w każdym z tych krajów.
Przykład
Pan Jan pracował 20 lat w Polsce, 10 lat w Niemczech i 5 lat we Francji. Po osiągnięciu wieku emerytalnego (65 lat) ma prawo do:
- Emerytury z Polski - obliczonej za 20 lat pracy w Polsce
- Emerytury z Niemiec - obliczonej za 10 lat pracy w Niemczech
- Emerytury z Francji - obliczonej za 5 lat pracy we Francji
Każdy kraj obliczy emeryturę według własnych zasad i wypłaci ją niezależnie od miejsca zamieszkania pana Jana w UE.
Emerytura dla osób pracujących w krajach poza UE/EOG
Jeśli pracowałeś w krajach spoza UE/EOG, sytuacja zależy od tego, czy Polska ma podpisaną umowę dwustronną o zabezpieczeniu społecznym z danym krajem. Polska ma takie umowy z:
- Australią
- Białorusią
- Kanadą
- Koreą Południową
- Macedonią Północną
- Mołdawią
- Stanami Zjednoczonymi
- Ukrainą
- Wielką Brytanią (po Brexicie)
Umowy te różnią się zakresem, ale zwykle przewidują sumowanie okresów ubezpieczenia i proporcjonalne wypłacanie świadczeń. Jeśli pracowałeś w kraju, z którym Polska nie ma umowy o zabezpieczeniu społecznym, okresy pracy w tym kraju zasadniczo nie są uwzględniane przy ustalaniu prawa do polskiej emerytury.
Jak ubiegać się o emeryturę z tytułu pracy za granicą?
Proces ubiegania się o emeryturę z tytułu pracy w różnych krajach jest stosunkowo prosty, choć wymaga cierpliwości. Oto podstawowe kroki:
1. Złóż wniosek w kraju zamieszkania
Jeśli mieszkasz w Polsce, wniosek o emeryturę zarówno z polskiego, jak i zagranicznych systemów emerytalnych, składasz w polskim ZUS. ZUS przekaże Twój wniosek do właściwych instytucji w innych krajach, w których pracowałeś.
2. Przygotuj dokumentację
Kluczowe jest zgromadzenie dokumentów potwierdzających okresy zatrudnienia i ubezpieczenia za granicą. Mogą to być:
- Umowy o pracę
- Świadectwa pracy
- Zaświadczenia od pracodawców
- Dowody opłacania składek ubezpieczeniowych
- Formularze E 205 lub U1 (dawniej E 301) potwierdzające okresy ubezpieczenia w UE
3. Wypełnij formularz wniosku
W ZUS wypełnisz wniosek o emeryturę (formularz EMP) oraz dodatkowy formularz dotyczący pracy za granicą (formularz E 207 PL). Ważne, aby dokładnie wskazać wszystkie kraje, w których pracowałeś, oraz podać dokładne okresy zatrudnienia.
4. Oczekuj na decyzje
Instytucje emerytalne wszystkich zainteresowanych krajów rozpatrzą Twój wniosek i podejmą decyzje dotyczące przyznania świadczeń. Proces ten może trwać od kilku miesięcy do ponad roku, zwłaszcza gdy zaangażowanych jest kilka krajów.
Problemy i wyzwania związane z emeryturami międzynarodowymi
Uzyskanie emerytury z kilku krajów może wiązać się z pewnymi wyzwaniami:
- Różne systemy emerytalne - każdy kraj ma swój system emerytalny, z różnymi zasadami nabywania uprawnień, wiekiem emerytalnym i sposobem obliczania świadczeń.
- Różne waluty - emerytury są wypłacane w walucie kraju, który je przyznał, co może wiązać się z kosztami przewalutowania.
- Opodatkowanie - emerytury mogą podlegać opodatkowaniu według różnych zasad, zależnie od kraju wypłaty i umów o unikaniu podwójnego opodatkowania.
- Dokumentacja - uzyskanie dokumentów potwierdzających pracę za granicą sprzed wielu lat może być trudne, zwłaszcza jeśli pracodawca już nie istnieje.
- Bariera językowa - komunikacja z zagranicznymi instytucjami emerytalnymi może być utrudniona ze względu na różnice językowe.
Optymalizacja emerytury międzynarodowej
Istnieje kilka strategii, które mogą pomóc zmaksymalizować Twoją emeryturę międzynarodową:
- Zadbaj o dokumentację - zachowaj wszystkie dokumenty związane z zatrudnieniem za granicą, takie jak umowy, świadectwa pracy, odcinki wypłat czy potwierdzenia opłacania składek.
- Monitoruj swoje składki - regularnie sprawdzaj stan swoich kont emerytalnych w każdym kraju, w którym pracujesz.
- Rozważ dobrowolne ubezpieczenie - jeśli okres pracy w danym kraju jest zbyt krótki, aby uzyskać prawo do emerytury, rozważ kontynuowanie dobrowolnego ubezpieczenia.
- Planuj moment przejścia na emeryturę - w różnych krajach obowiązują różne warunki i wiek emerytalny; zaplanuj przejście na emeryturę tak, aby zmaksymalizować świadczenia ze wszystkich krajów.
- Skorzystaj z doradztwa - systemy emerytalne są skomplikowane, a w przypadku emerytur międzynarodowych złożoność jeszcze rośnie. Warto skonsultować się z doradcą specjalizującym się w tej tematyce.
Jak Whemucke może pomóc?
W Whemucke specjalizujemy się w doradztwie dotyczącym emerytur międzynarodowych. Nasz zespół ekspertów może pomóc Ci w:
- Ocenie Twojej sytuacji emerytalnej i określeniu, jakie emerytury Ci przysługują
- Zgromadzeniu i weryfikacji niezbędnej dokumentacji
- Wypełnieniu wniosków o emerytury krajowe i zagraniczne
- Komunikacji z zagranicznymi instytucjami emerytalnymi
- Odwołaniach od niekorzystnych decyzji
- Optymalizacji strategii emerytalnej z uwzględnieniem przepisów międzynarodowych
Podsumowanie
Praca za granicą nie oznacza utraty uprawnień emerytalnych. Dzięki przepisom unijnym i międzynarodowym umowom o zabezpieczeniu społecznym, okresy pracy w różnych krajach są uwzględniane przy ustalaniu prawa do emerytury i jej wysokości. Kluczowe jest zachowanie dokumentacji, znajomość przepisów oraz staranne zaplanowanie procesu przechodzenia na emeryturę.
Pamiętaj, że każdy przypadek jest indywidualny, a przepisy i procedury mogą się zmieniać. Dlatego warto zasięgnąć profesjonalnej porady, aby optymalnie wykorzystać swoje uprawnienia emerytalne wynikające z pracy za granicą.
